De televisie in de woonkamer. De tablet op de keukentafel. Je gsm in je broekzak. Nee, je kan er niet meer omheen: media zijn werkelijk overal. En dus ook in de buurt van je kind. Stuk voor stuk spelen ze een niet te onderschatten rol bij de manier waarop je zoon of dochter de wereld leert kennen. Ook je eigen mediagebruik is daarbij van tel. Want je kind kan heel wat van jou leren, in goede én minder goede zin.
Hoe groeit je kind op met al die media? Hoe kan jij helpen en het goede voorbeeld geven? We zetten het allemaal even op een rijtje: van de eerste babystapjes tot de laatste puberpassen.
Van 0 tot 3 jaar: baby’s en peuters
Baby’s en peuters vinden alles in hun kleine wereld ongelooflijk fascinerend. Ze kijken dan ook voortdurend om zich heen. Vooral simpele, herkenbare beelden en geluiden trekken daarbij hun aandacht. Verschijnt er een leuk figuurtje op de televisie? Je baby heeft het vast gespot, maar op deze leeftijd is alle interactie met media louter spontaan en toevallig. Voor de leeftijd van 2 jaar zal je kind er weinig van opsteken. Het brein van je kleintje leert veel meer van de echte wereld dan van een plat scherm.
Wanneer je kind 2 jaar is, leert hij of zij zelf dingen doen: swipen van links naar rechts, een app openen, iets aanklikken en verslepen… Ook het herkennen, aanwijzen en benoemen van voorwerpen die in beeld komen begint te lukken. Vanaf nu beleven peuters ook bewust plezier aan een scherm: je kind kan een tablet of smartphone nog niet zelfstandig gebruiken, maar weet heel goed wat er wel en niet leuk is om naar te kijken. Ook begint je kind jouw mediagedrag nu na te bootsen. Welke peuter probeert er niet te bellen met de afstandsbediening van de tv?
Dit kun jij doen:
Ga samen op ontdekking
Je kind kan media op deze leeftijd best samen met jou verkennen. Praat over wat jullie allemaal zien en help je kleintje om toestellen te bedienen.
Herhaling is leuk
Jonge kinderen hebben veel behoefte aan regelmaat en structuur. Ze zijn dan ook gek op herhaling: na een tijdje weet je kind wat er komen zal en dat geeft een veilig gevoel.
Denk eraan dat je kind je nadoet
Hou je eigen mediagebruik en schermtijd in het oog.
Beperkt de schermtijd van je kind
Baby's en peuters hebben veel beweging nodig, dus hou dat zeker in het oog. Probeer ook achtergrondtelevisie te vermijden. Maar wees gerust, je hoeft je zeker niet schuldig te voelen als je kind eens eventjes naar de tv of tablet kijkt.
Zeg duidelijk wat mag en niet
Bij jonge kinderen bepaal jij de regels.
Zoek naar toffe, eenvoudige video's en apps
Kies iets uit waar jij je goed bij voelt.
Van 4 tot 6 jaar: kleuters
Kleuters zijn leergierig en houden ervan om media al spelenderwijs te ontdekken, al zijn ze ook snel weer afgeleid. Schermen hebben een grote aantrekkingskracht op hen. Duwen op knoppen, swipen op een scherm, vertellen wat ze zien: ze vinden het helemaal geweldig en worden er met jouw hulp alsmaar beter in. Stap voor stap leren ze hoe schermen en toestellen werken en waar ze voor dienen. Door er zelf mee te prutsen, maar vooral door anderen in hun omgeving goed in het oog te houden.
Toch kunnen ze nog altijd wat hulp gebruiken van (groot)ouders en grote zussen of broers als ze naar een scherm kijken. Want lezen lukt nog niet en fijne bewegingen hebben ze nog niet helemaal onder de knie. Ook vinden ze het soms moeilijk om zich aan afspraken te houden. Gelukkig worden ze ook steeds mondiger: ze kunnen en durven best wel om hulp vragen.
Dit kun jij doen:
Verken samen nieuwe dingen
Je kind is intussen al iets zelfstandiger, maar jouw hulp is nog steeds onmisbaar. Praten over wat jullie samen ontdekken blijft een leuke en leerrijke activiteit.
Stimuleer de fantasie van je kind
Zoek naar apps of eenvoudige e-books die de creativiteit van je kind helpen ontwikkelen. Kleuters hebben een rijke fantasie en die mag zeker gestimuleerd worden.
Kijk in welke mate je je kind kan vrijlaten
Sommige kinderen zijn meer aangetrokken tot schermen dan andere. Ga na hoe dat voor jouw kind zit en maak duidelijke afspraken: geen schermen voor het slapengaan, enkel schermtijd na het eten...
Zorg voor een goed evenwicht
Blijf waken over de totale schermtijd van je kind, maar zorg vooral dat jullie samen ook genoeg andere leuke dingen doen. Weet dat jij als ouder de beste persoon bent om in te schatten wat een goed evenwicht is binnen je gezin.
Wees je bewust van reclame
Reclamemakers weten dat je kind stilaan vatbaar wordt voor advertenties. Je hoeft nog niet te diep in te gaan op het hoe en waarom van reclame, maar je kan je kind zeker al leren om bepaalde voren van reclame te herkennen.
Vergeet niet dat je kind jouw gedrag nabootst
Denk na over het voorbeeld dat je geeft aan je kind.
Van 7 tot 9 jaar: kinderen
Hoera, je kind kan nu ook lezen en schrijven! En dat opent nieuwe deuren. Kinderen worden daardoor niet alleen een pak zelfstandiger, maar ontdekken ook andere soorten media. Games bijvoorbeeld, en de eerste (kindvriendelijke) vormen van sociale media. Ook hebben ze qua inhoud vanaf deze leeftijd vaker een uitgesproken voorkeur voor dingen die zich specifiek richten op jongens of meisjes.
Vanaf de lagere school hebben kinderen de hulp van mama of papa niet langer nodig om toestellen te bedienen of op zoek te gaan naar leuke dingen om te kijken. Ze weten wat ze willen, waar ze het kunnen vinden en hoe ze dat moeten aanpakken. Zoals een filmpje opzoeken op YouTube, je weg vinden op een website of zelf de camera openen en een video maken. Ook beseffen ze dat er zoiets bestaat als reclame. Toch staat die kritische reflex nog stevig in z’n kinderschoenen. Je hoeft de hand van je kind dus zeker nog niet los te laten.
Dit kun jij doen:
Blijf media samen verkennen
Ga samen op zoek naar content en kanalen die goed aansluiten bij de interesses van je kind.
Twijfel je? Informeer jezelf
Je kind zal nu razendsnel heel wat ontdekken. Twijfel je of iets wel geschikt is? Het internet kan je veel vertellen, maar je kan ook je licht opsteken bij andere ouders of bij de leerkracht van je kind.
Check regelmatig waar je kind mee bezig is
Hou een oogje in het zeil waar je kind zoal naar doorklikt en wat voor advertenties hij of zij te zien krijgt.
Praat over hoe je kind met media omgaat
Welke filmpjes kijkt je zoon of dochter? Zijn er nog toffe apps die je echt eens moet proberen?
Spoor je kind aan om bij je aan te kloppen
Ziet je kind iets vreemds of verwarrends, dan ben jij er om te helpen?
Oefen verder op regels en afspraken
Leer je kind dat het belangrijk is om je hieraan te houden.
Van 10 tot 12 jaar: tieners
Je kind blijft de online wereld verder verkennen en zal dat ook meer en meer op eigen houtje doen. Vaak zijn media voor kinderen ook een manier om hun creativiteit de vrije loop te laten. Ze worden steeds beter in de vaardigheden die ze op jongere leeftijd al ontwikkeld hebben en stellen zich af en toe al eens vragen over wat ze tegenkomen. Al liggen ze er daarom nog niet meteen van wakker. Een goed moment om over dat soort dingen in gesprek te gaan: nu je kind nog nét geen puber is, kan je een goede basis meegeven voor die rebelse puberjaren.
Online beginnen ze ook sociale contacten te leggen, waarbij ze algauw ‘echte’ sociale netwerken als Instagram of TikTok verkiezen boven kindvriendelijke varianten. Op deze leeftijd hebben kinderen de neiging om grenzen af te tasten, ook die van elkaar. Hoewel ze al beter in staat zijn om stil te staan bij wat wel en niet gepast gedrag is op het internet, lukt dat toch niet altijd even goed. Zo kan je als ouder weleens geconfronteerd worden met cyberpesten of ongewenste uitgaven in games en apps. Tot slot wordt je kind ook meer en meer beïnvloed door vriendjes. De laatste game? De nieuwste hype? Grote kans dat je kind je de oren afzaagt om dat ding in huis te halen.
Dit kun jij doen:
Probeer te praten in plaats van te verbieden
Je kind is nu oud genoeg om mee te denken over wat wel en niet kan. Leg niet zomaar regels op, maar bespreek dit samen en kijk wat werkt voor jullie allebei. Dit afsprakenspel kan je daarbij helpen.
Vertrouw je kind, maar blijf op de hoogte
Durf je kind wat vrijheid te geven. Toon wel interesse: vraag af en toe waar je kind mee bezig is, wat de nieuwste (media)hype is bij de vriendjes en geef het eerlijk toe als je je ergens zorgen om maakt.
Stimuleer de kritische geest van je kind
Vraag de mening van je kind voer alles wat met media te maken heeft. Hoe denkt je kind over gerichte advertenties op Instagram? Over kwetsende reacties bij een foto? Over hoelang je op je smartphone mag zitten?
Besteed extra aandacht aan online privacy en cyberpesten
Als je kind meer tijd begint door te brengen op het internet en sociale netwerken, is dit een belangrijk thema. Welke info kan je delen, welke beter niet? Hoe behandel je anderen online met respect?
Blijf aanspreekpunt nummer één
De kans bestaat dat je kind info zoekt of tegenkomt over gevoelige onderwerpen, zoals seks. Of dat je kind dingen tegenkomt waar hij of zij zich niet prettig bij voelt. Zorg dat je zoon of dochter hiervoor altijd bij jou terechtkan en niet hoeft te piekeren over jouw reactie.
Van 13 tot 15 jaar: pubers
Het is zover: je kind is nu een echte puber. En dat betekent dat jij vanaf nu nog minder afweet van wat je kind allemaal uitspookt. Van selfies photoshoppen tot stoute foto’s sturen naar (potentiële) liefjes. Pubers bepalen namelijk graag zelf wat ze doen, wanneer ze dat doen en hoe ze dat doen. De manier waarop je kind omgaat met media is daar zeker geen uitzondering op.
Op deze leeftijd gebruikt je kind media op een aantal vlakken al op dezelfde manier als volwassenen. Je puber weet de basics over hoe je je veilig op het internet begeeft, hoe je andermans privacy respecteert en kan nadenken over hoe betrouwbaar bepaalde informatie is. Mits je hem of haar een duwtje in de rug geeft. Want praten blijft belangrijk: je kind is zich nog niet altijd bewust van de risico’s rond zijn of haar mediagebruik, zowel op korte als lange termijn. De interne rem van een puberbrein werkt immers nog niet zo goed, dus een beetje advies kan veel helpen.
Dit kun jij doen:
Leg de verantwoordelijkheid bij je kind
Probeer op deze leeftijd niet halsstarrig vast te houden aan de regels, maar je puber zelf zijn of haar weg te laten zoeken als het over media gaat. Gaat dit moeilijk, keer dan terug naar striktere afspraken.
Kaart thema's aan als cyberpesten, sexting en porno
Doe dit bijvoorbeeld naar aanleiding van iets dat gebeurd is op school of in het nieuws verschijnt. Het is niet ondenkbaar dat je kind hier ooit mee in aanraking komt.
Volg de trends via je puber
Laat merken dat je het fijn vindt om te weten wat er leeft onder jongeren.
Sta samen stil bij de online identiteit van je kind
Welke informatie is er online allemaal te vinden over je kind? Wat vindt je kind daarvan?
Wees nog steeds een luisterend oor
Pubers houden ervan om hun plan te trekken en vragen niet graag om hulp. Pols zo nu en dan hoe het gaat en zoek bij problemen samen naar een oplossing.
Dubbelcheck de effecten van sociale media
Online worden dingen vaak mooier voorgesteld dan ze in werkelijkheid zijn. Is je kind hier gevoelig voor?
Vrienden worden op sociale media? Kan, maar hoeft niet
Niet elke puber staat hiervoor te springen. Weet dat je door vrienden te worden niet per se alles te zien krijgt waar je kind mee bezig is.
Van 16 tot 18 jaar: jongvolwassenen
Intussen bevindt je kind zich op de rand van volwassenheid. Beetje bij beetje laat je hem of haar nu helemaal los. Terecht, want op deze leeftijd heeft je kind geen boodschap meer aan strenge regels. Jongvolwassenen doen hun ding, kunnen meer verantwoordelijkheid aan en tasten minder grenzen af. Media zijn quasi onmisbaar geworden in hun dagelijkse leven: ze gebruiken het als ontspanning, om sociale contacten te onderhouden en om te weten wat er allemaal gebeurt in de wereld.
En toch. Toch gaat er ergens nog een spoor van twijfel in je om. Gaat alles wel goed? Ook op deze leeftijd blijft omgaan met media een verhaal van vallen en opstaan. Je kind zal af en toe nog verschieten van de gevolgen die bepaald mediagedrag met zich meebrengt. Maar laten we eerlijk zijn: ook het beste paard struikelt weleens. Vallen, opstaan en weer doorgaan!
Dit kun jij doen:
Blijf praten over media
Je kind de nodige vrijheid geven betekent niet dat je niet meer op de hoogte kan blijven.
Doe samen een 'digital detox'
Ga een tijdje doelbewust offline en kijk hoe jullie dit beiden ervaren.
Google samen eens jezelf en je kind
Wat leren jullie hieruit? Vinden jullie het oké dat deze info online staat?
Er is nog altijd ruimte voor afspraken
Jullie kunnen nog steeds afspraken maken over heel concrete dingen. Zoals wat jullie en niet delen online of waar jullie de smartphone leggen als jullie slapen of aan tafel gaan.
Gebruik je kind als informatiebron
Je kind weet intussen meer over media dan jij. Wil je weten hoe iets werkt of waarom iets zo of zo in mekaar zit? Vraag om uitleg. Een goede ijsbreker wanneer je ook andere dingen wil weten over het mediagebruik van je kind.